STRADANJE SRPSKOG NARODA NA KOZARI 1942
Autor objektiva
12/12/2022
U Narodnom muzeju u toku je izložba Stradanje srpskog naroda na kozari 1942- Bosansko gradiški srez. Izložbu je pripremio istoričar Bojan Vujičić, direktor Zavičajnog muzeja Gradiška.
Prikazuje jedan od najvećih zločina nad srpskim i romskim stanovništvom tokom II svetskog rata na području današnje Gradiške. Projekat je realizovan u godini obeležavanja osam decenija od ofanzive na Kozari 1942.godine.
O izložbi, autor, Bojan Vujičić kaže: “Ova izložba je od krucijalnog značaja za nas, za samu egzistenciju i ona je nukleus našeg proučavanja. Naime, između dva rata Gradiška je nosila naziv Mali Beograd zbog velikog broja kulturnih društava, zbog otpora turskoj ali i austro ugarskoj vlasti. Iz Gradiške su Veljko i Vasa Čubrilović, učesnici sarajevskog atentata, ali i mnoge druge ličnosti, ali će to sve u jednom mesecu biti prekinuto.
Mnoge Gradiške porodice, preko 50 će biti deportovane u Srbiju. Najveći deo stanovništva nije mogao izbeći tragediju koja je nastala formiranjem NDH, Gradiška kao grad na Savi nasuprot koje se nalazi logor Gradiška je bio u jednom nepovoljnom geografskom položaju, vojska Kraljevine Jugoslavije je sa aerodroma u Gradišci tačnije u Rovinama i Aleksandrovcu bombardovala treći rajh, i to je bio jedan od retkih otpora.
Progon Srba nastao je vrlo brzo, srušena je pravoslavna crkva, a Sava je svaki dan nosila tela sa porukama “srećan put za Beograd”.
Logor Stara Gradiška je peta ispostava Jasenovca i on će primiti najveći broj Srba nakon ofanzive na Kozaru. Na Kozaru je napalo 30.000 vojnika trećeg rajha potpomognuti ustašama NDH, nasuprot 3.000 ustanika, koji su branili 70.000 civila grupisanih iz šest opština.
Najpotresnija je priča o deci- od 68.000 ljudi koji su prebačeni u sabirne centre pa potom u logore bilo je 25.000 dece od 14 goddina. Gradiška je izgubila te godine 5.415 devojčica i dečaka. Gradiška je u ratu izgubila 16.500 ljudi od čega se nikada nije oporavlila. Statistika kaže da smo imali 1941 godine oko 70.000 stanovnika. Nikada više nije dostigla taj broj, a kako sada stvari stoje i neće, jer smo samo u poslednjoj deceniji izgubili par hiljada stanovnika.”
Sama izložba budi zaboravljena i bolna sećanja. Jezive fotografije, unikatni predmeti sačuvani iz zloglasnog logora, pasoš autorove bake, fotografije stradalnika deluju jezivo. Jedan tužan čas iz pomalo zaboravljene istorije i stradanja srpskog naroda u II svetskom ratu.
